Сегодня, 15 февраля, исполняется 117 лет со дня рождения татарского поэта Мусы Джалиля. 

Почему Джалиль - герой?

Суть подвига Мусы Джалиля и его соратников изложена в приговоре Второго Имперского суда Германии от 12 февраля 1944 года: группа подпольщиков-антигитлеровцев легиона «Идель-Урал», названная в документах следствия «Курмаш и десять других», была приговорена к казни за «содействие врагу» и «нанесение ущерба военной мощи Рейха». 

Напомним, с началом Великой Отечественной войны Муса Джалиль ушел на фронт, где в должности политрука воевал на Волховском и Ленинградском фронтах и был военным корреспондентом печатного издания «Отвага». В 1942 году, пробиваясь с войсками из окружения, он был тяжело ранен и попал в плен. 

Уже в лагере (город Рада, Польша) он вступил в легион «Идель-Урал», где проводил подпольную деятельность и вместе с единомышленниками готовил восстание заключенных. Благодаря Джалилю и его соратникам десятки тысяч татарских легионеров переходили на сторону партизан и в Белоруссии, и в Украине, и в Голландии, и во Франции. К слову, в августе 1944 года именно солдаты легиона «Идель-Урал» участвовали в освобождении юга Франции.

Арестованы антифашисты были по доносу предателей в августе 1943 года. Полгода гестаповцы их пытали, выбивая информацию о других участниках сопротивления в легионе.

Бүген, 15 февральдә, татар шагыйре Муса Җәлилнең тууына 117 ел тула. 

Ни өчен Җәлил - герой?
Муса Җәлилнең һәм аның хезмәттәшләренең батырлыгының асылы Германиянең икенче Империя судының 1944 елның 12 февралендәге хөкемендә бәян ителә: «Идел-Урал» подпионының тикшерү документларында «Кормаш һәм башка ун кеше» дип аталган подпольщик-антигитлерлар Төркеме «дошманга теләктәшлек итү» һәм «рейхның хәрби көченә зыян китерү»өчен җәзага тартыла. 

Исегезгә төшерәбез, Бөек Ватан сугышы башлану белән Муса Җәлил фронтка китә, анда политрук вазифасында Волхов һәм Ленинград фронтларында сугыша һәм «батырлык»басмасының хәрби корреспонденты була. 1942 елда, гаскәрләр белән чолганыштан чыгып, ул каты яралана һәм әсирлеккә эләгә. 

Инде лагерьда (Польша) ул «Идел-Урал» легионына керә, анда яшерен эшчәнлек алып бара һәм фикердәшләре белән бергә тоткыннарның күтәрелешен әзерли. Җәлил һәм аның көрәштәшләре ярдәмендә дистәләгән мең татар легионеры партизаннар ягына Белоруссиядә дә, Украинада да, Голландиядә дә, Франциядә дә күчкән. Сүз уңаеннан, 1944 елның августында нәкъ менә «Идел-Урал» солионы солдатлары Франциянең көньягын азат итүдә катнаша.

Антифашистлар 1943 елның августында хыянәтчеләр әләме буенча кулга алына. Ярты ел гестаполылар аларны пытиондагы башка каршылыкларда катнашучылар турында мәгълүмат чыгарып җәфаладылар.