Загадки на татарском языке

 

* Моны миңа сөйләде Алдар,

Әгәр сиңа очраса,

Ул сине дә алдар;

Болар барсы да ялган,

Ялган булса да,

Ак кәгазьгә язылган.

(Әкият)

* Үлчәүләрдә үлчәнми,

Базарларда сатылмый.

(Акыл)

* Аршынлы түгел, потлы түгел,

Һәркемдә бар.

(Акыл)

* Бер байлык бар − янмый,

Карак та урлый алмый,

Төшеп тә югалмый.

(Белем)

* Акыллы чәчә барыр,

Акылсыз җыя барыр.

(Белем)

* Ачыдан ачырак, татлыдан татлырак,

Усалдан усалрак, дөрестән дөресрәк

Нәрсә бар дөньяда?

(Тел)

* Акчасыз керәсең, хәзинә алып чыгасың. (Мәктәп)

* Агач түгел − яфраклы,

Тун түгел − тегелгән.

(Китап)

* Кабат-кабат катлама,

Акылың булса ташлама.

(Китап)

* Теле юк − үзе аңлата.

(Китап)

* Анда бар да бар.

(Китап)

* Өнсез, җансыз − иң якын дус.

(Китап)

* Кечкенә генә сандыкка бөтен дөнья сыйган.

(Китап)

* Ак җир, кара тап,

Нәрсә булыр, уйлап тап.

(Китап)

* Ак ялан, кара сукмак, −

Йөри белгән эз табар.

(Китап)

* Ача да яба, ача да яба,

Җавабын зирәк таба.

(Китап)

* Киштә башында төпле төргәк,

Аңа һәр өйдә хөрмәт,

Һәркемгә дә иң кирәк. (Китап)

* Кул белән чәчәсең, күз белән җыясың.

(Язу, уку)

* Җирлеге ак, орлыгы кара,

Җимеше ни булыр? −

Тикшереп кара.

(Кәгазь, юзу, уку)

* Кәкре-бөкре сызылган,

Хәрефләре сыгылган,

Асты бар, өсте бар,

Тырма кебек теше бар.

(Язу)

* Аш ашамас,

Кара су эчәр,

Дөньяда кош кебек очар,

Күңелләргә нур чәчәр.

(Язу)

* Җир өстендә күп кешеләр

Кар өстенә кара солы чәчәләр.

(Язу)

* Бишәү чәчә, берәү жыя.

(Язу, уку)

* Иген чәчте биш малай,

Урдылар ике агай.

(Язу, уку)

* Кул белән чәчәсең,

Күз белән җыясың. (Язу, уку)

* Җире ак, орлыгы кара,

Кул белән чәчәләр,

Авыз белән җыялар.

(Кәгазь, язу, уку)

* Ак ялан,

Ак яланда эз калган,

Эз өстендә күз калган.

(Кәгазь, язу, уку)

* Җаны юк, үзе кырык төрле тел белә.

(Каләм)

* Үзе укырга белмәсә дә гомер буе язына.

(Каләм)

* Кәгазь өстен карайта,

Дөнья йөзен агарта.

(Каләм)

* Үзе бер карыш,

Теле мең карыш.

(Каләм)

* Үзе йөзә − чылбыр тезә.

(Каләм)

* Авызы бер, теле ике, җаны юк.

Сөйләгән сүзенең һич саны юк.

(Каләм)

* Менә табышмак, уйлап кара:

Суы тәмсез, йөзе кара,

Чиләгенең төбе юк,

Файдасының чиге юк.

(Кара һәм кара савыты)

* Кара кыр буйлап ак куян чаба.

(Кара такта, акбур)

* Бер чыгарып җибәрсәң,

Нихәтле чакырсаң да кире кайтмый.

(Сүз)

* Әйтермен − миннән китәр,

Тыңламасаң − синнән китәр.

(Сүз)

* Сөрмәгән җирдә тумаган куян баласы.

(Ялган сүз)

* Диңгезе бар, суы юк,

Каласы бар, халкы юк,

Урманы бар, агачы юк.

(Карта)

* Шәһәрләр − йортсыз,

Диңгезләр − сусыз.

(География картасы)

* Ямавы бар, җөе юк,

Каласы бар, өе юк.

(Карта)

* Бабай бүреге йөз ямау.

(Глобус)

* Аягы юк − китәр,

Җибәргән җиргә җитәр,

Кушкан йомышны үтәр.

(Хат)

* Теле юк, теләсә кем белән сөйләшә,

Гәүдәсе юк, кәгазьдән күлмәк кия.

(Хат)

* Дүрт почмаклы келәтем, −

Аккошым бар эчендә;

Кеше алыр дип кайгым юк, −

Тамгасы бар түшендә.

(Хат)

* Кабат-кабат,

Бер кошта өч йөз алтмыш биш канат,

Мин торам аны санап,

Көн дә кими бер канат.

(Календарь)

Табигать күренешләре, ел фасыллары

* Өй башына утырган,

Җир йөзен нуры белән тутырган.

(Кояш)

* Ул булса, көн була.

Ул булмаса, төн була.

(Кояш)

* Лампа түгел − яктырта,

Мич түгел − җылыта.

(Кояш)

* Тау башында җәүһәр таш,

Аңа туры караган кешенең күзе яшь,

Аны тапкан кешегә йөз егерме яшь.

(Кояш)

* Егет егетлеген итә,

Елмаеп боз эретә.

(Кояш)

* Зур палас,

Төбендә − йомры калач.

(Күк, ай)

* Нәрсә төнне яктырта,

Нәрсә яна − яндырмый?

(Кояш, ай)

* Иртән чыга,

Кичен югала,

Аның урынына

Энесе кала.

(Кояш, ай)

* Алтын китте, көмеш килде.

(Кояш, ай)

* Өй өстеңдә ярты күмәч.

(Ай)

* Үзе урак, үзенең теше юк.

(Ай)

* Өй артында − ак калач.

(Ай)

* Төнлә калка, көндез ята.

(Ай)

* Мич тулы пәрәмәч,

Уртасында − бер калач.

(Ай, йолдызлар)

* Мең шырпыга бер лампа.

(Ай)

* Ярты телем ипи

Бөтен дөньяга җиткән.

(Ай)

* Бер көтүче мең сарык көтә.

(Ай, йолдызлар)

* Бер атасы, бер анасы,

Ничә йөз мең баласы.

(Кояш, ай һәм йолдызлар)

* Атамның бер туны бар.

Ябынып булмый;

Эче тулы ак энҗе,

Санап булмый.

(Күк һәм йолдызлар)

* Кич булганда күренер,

Таң булдымы − күмелер.

(Йолдыз)

* Актыр үзе, югары,

Җем-җем итеп ул тора;

Бүген таңда килмәсәң.

Китәмен дип утыра.

(Йолдыз)

* Өй түбәмдә − җиз кадак.

(Йолдыз)

* Үзе ялтырый, үзе калтырый.

(Йолдыз)

* Ай белән килә,

Көн белән китә,

Алтын башлы,

Көмеш чәчле,

Мең дә бер йәшле.

(Йолдыз)

* Вак кынадыр үзләре,

Ялтырыйдыр күзләре.

(Йолдызлар)

* Күл тулы алтын балык.

(Йолдызлар)

* Өй башында − җиз иләк.

(Йолдызлар)

* Төнлә баксам, күк тулган,

Иртән баксам, юк булган.

(Йолдызлар)

* Атайдан калган зур коштабак,

Коштабак тулы җиз кадак.

(Йолдызлар)

* Җәүһәр сиптем, җиргә төшми,

Алыйм дисәм, буем җитми.

(Йолдызлар)

* Берсе чәчә, берсе эчә, берсе үсә.

(Болыт, җир, үлән)

* Ишектән керер, түргә менеп утырыр.

(Суык)

* Аяксыз-кулсыз рәсем ясый.

(Суык)

* Аягы юк, кулы юк,

Тәрәзәгә гөл ясый.

(Суык)

* Үзе шушында, үзе беленми;

Тынга беленә, күзгә күренми.

(Һава)

* Ипи түгел, су түгел,

Авыр түгел, аз түгел,

Ансыз яшәү мөмкин түгел.

(Һава)

* Аягы юк - качадыр, канаты юк - очадыр.

(Төтен)

* Мич эчендә кара мәче.

(Төтен)

* Алтын капка ябыла,

Көмеш капка ачыла,

Мәрди бабай кычкыра,

Үлгән кеше терелә.

(Кояш чыга, ай бата, әтәч кычкыра, кешеләр йокыдан тора)

* Тау аркылы ук аттым,

Аткан угым югалттым.

(Йолдыз атылу)

* Сыр-сыр сыры бар,

Алты төрле нуры бар,

Җиде кат күккә юлы бар.

(Салават күпере)

* Урманда урынсыз,

Кырда койрыксыз.

(Җил)

* Кулсыз-аяксыз тәрәзә кага.

(Җил)

* Аягы юк, кулы юк,

Сөйләшергә теле юк,

Кояш кебек нуры юк,

Күрергә күзе юк,

Һич җитмәгән җире юк.

(Җил)

* Үзе ямьсез ыжгыра,

Кар буранын туздыра.

(Буран)

* Йон түшәгем ертылды,

Бөтен дөнья йон булды.

(Буран)

* Котыра да үкерә,

Бөтен җирне тутыра.

(Буран)

* У-у, улыйдыр,

Йоннан бура бурыйдыр,

Койма белән урыйдыр.

(Буран)

* Кышын ята таштай,

Язын чаба аттай.

(Боз)

* Көзен туа, язын үлә.

(Боз)

* Утта янмый,

Суда батмый.

(Боз)

* Тышка куйдым − таш булды,

Өйгә керттем − су булды.

Инде нихәл итәем,

Утка куйсам − бу булды.

(Боз)

* Мамык юрган,

Кат-кат сырган,

Үзе суп-суык.

(Кар)

* Менә ята җәүһәр таш,

Алыйм дисәң, юк була.

(Кар)

* Элек үзе судан туды,

Хәзер үзе су тудыра;

Ак мамык кебек,

Ялтырый алмаз кебек.

(Кар)

* Ак ябалак ак киезгә ятыр.

(Кар)

* Мамык түшәгем

Җиргә түшәдем.

(Кар)

* Ак ашъяулык таптык,

Җир өстенә яптык.

(Кар)

* Канатсыз оча,

Аяксыз чаба.

Тышта өелә,

Өйдә җәелә.

(Кар)

* Ятты-ятты да елгага карап чапты.

(Кар)

* Суык булса тик ята,

Һичбер сүз дәшми,

Каты салкын кышларда да

Сабыр итә.

Яз башында көн җылынгач

Йөгерә башлый,

Бик эсседә канатлана,

Очып китә.

(Кар)

* Чит-чите − таллык,

Уртасы − сазлык;

Керсәң − батарсың,

Чыгалмый ятарсың.

(Күл)

* Башы тауда, аягы диңгездә.

(Елга)

* Сорыйлар, көтәләр, килсәм бар да качалар.

(Яңгыр)

* Күктән килде, җиргә китте.

(Яңгыр)

* Ялт-йолт ялтырый,

Җирнең өсте калтырый,

Энҗе кебек тезелә,

Ефәк кебек сузыла.

(Яшен, яңгыр)

* Атамның бер туны бар, −

Ябынып булмый;

Эче тулы ак энҗе, −

Санап булмый.

(Күк һәм йолдызлар)

* Зур палас төбеңдә йомры калач.

(Күк һәм ай)

* Төнлә баксам − күк тулган,

Иртән баксам − юк булган.

(Йолдызлар)

* Мең тәңкә, уртасында бер тәңкә.

(Ай һәм йолдызлар)

* Елмый агай елмаеп боз эретә.

(Кояш)

* Шундый зур − бөтен җирне әйләндереп ала,

Шундый кечкенә − иң кечкенә ярыкка да сыя.

(Җил-давыл)

* Үзе күренми, үзе сызгыра,

Үзе бар нәрсәне пыр туздыра.

(Җил-давыл)

* Тәрәзәдән сыя, −

Ишектән сыймый,

Сандыкка сыя, −

Салып бикләп булмый.

(Кояш нуры)

* Өй артында озын агай

Энә белән кое казый.

(Тамчы)

* Үзе туңа, өйгә керми,

Үзе җылый да җылый.

(Тамчы)

* Аяксыз-кулсыз дөп-дөп кое казый.

(Тамчы)

* Үзе туңа, үзе керми,

Үзе елый да елый.

(Кәрнизгә каткан боз сөнгесе)

* Өй артында ак тана

Мөгезем бар дип мактана.

(Боз сөнгесе)

* Тәнсез тора, телсез сөйләшә,

Һичкем аны күрми, һәркем аны ишетә.

(Кайтаваз)

* Сөйләгәнне үзеңә кайтара. Ул нәрсә?

(Яңгыравык, кайтаваз)

* Бабай килгән сагынып,

Ак чикмәнен ябынып.

(Кыш килү)

* Ала-сыер ятып кала,

Ак сыер торып китә.

(Яз)

* Ак сыер − торыйк, ди,

Кара сыер − ятыйк, ди.

(Яз көне кар белән җир)

* Кигән киеменең бизәге

Бөтен дөньяны ямьгә бизәде.

(Җәй)

* Аты юк, тәртәсе юк,

Көне-төне бара, юлы кала.

(Елга, чишмә)

* Аты бара, тәртәсе кала.

(Елга белән яр)

* Уты юк, төтене бар.

(Томан)

* Көн туганчы көн итә,

Үлән башын су итә.

(Томан)

* Тау куенында анасы,

Чыгып кача баласы.

(Чишмә)

* Төнлә тәрәзәсе бикләнә,

Көндез ачыла.

(Бәке)

* Сыр-сыр сыргалан,

Уртасында бер табак.

(Бәке)

* Торналар торып китте,

Агыйдел агып калды.

(Боз китү, елга ачылу)

* Кара куйның тиресен әйләндереп капладым.

(Игенчелек)

Үсемлекләр, куаклар, агачлар

* Язын ямь бирә,

Җәй салкын бирә,

Көзен тәм бирә,

Кышын тун бирә.

(Урман)

* Җәй киенә, кыш чишенеп ташлый.

(Урман)

* Төбе бер, башы мең.

(Агач)

* Яз килсә − киенә,

Көз килсә − чишенә.

(Агач)

* Җәй дә егет, кыш та егет,

Картайганы юк, гел егет.

(Чыршы, нарат)

* Бәләкәй генә бер чүлмәк,

Авызы-җөе күренми.

Ничек кенә йөртсәң дә,

Ашы һичбер түгелми.

(Чикләвек)

* Утта яна,

Суда батмый.

(Агач)

* Кайчысыз киселә,

Җепсез тегелә.

(Яфрак)

* Язын дөньяга килә,

Көзен саргаеп үлә.

(Яфрак)

* Үзе аяксыз-кулсыз,

Сикерә дә төшә, сикерә дә төшә.

(Яфрак)

* Иелә, бөгелә,

Ак мамыгы түгелә,

Кара күзе күренә.

(Шомырт)

* Нинди агач җилсез шаулый?

(Усак)

* Аягы алтмыш,

Кулы җитмеш,

Бите мең бер йөз җитмеш.

(Тирәк)

* Җәй дә, кыш та бер төстә.

(Чыршы)

* Җәй дә, кыш та, яз да, көз дә

Чәчәк ата бер төстә.

(Чыршы)

* Яфрак та түгел,

Ботак та түгел,

Үзе агачта үсә.

(Агач кайрысы)

* Эчен ашыйлар,

Тышын ташлыйлар.